feminizam

Ženske studije 2/2

11/16/2008

Ženske studije su nastale pod uticajem pokreta za oslobađanje žena. Nastale su kao intelektualni deo njegovog napora. U ženskim studijima je prisutnost dve dimenzije - ideološke i teorijske. Iz različitih viđenja uloge i ciljeva ženskih studija, može se zaključiti da su ženske studije u toku svog razvoja prošle fazu “harmonije” sa jednostavnim, didaktičkim, ideološkim ciljevima pokreta, ali su nakon svog decenijskog postojanja sebi postavile ambiciozan zadatak teorijske elaboracije problema spolnosti i podređenog položaja žene.

Otpor prema mirnoj integraciji u postojeće društvene nauke proističe iz dva razloga: iz kritike društvenih nauka - integrirati ženske studije u društvene nauke značilo bi odustajanje od problematizacije tog problema u društvenim naukama. Drugi razlog otežavanja integracije ženskih studija u društvene nauke je njihov interdisciplinirani karakter.

Cilj je da problem odnosa polova postane relevantno pitanje svih društvenih nauka, ali da istovremeno zadrži izvesnu nezavisnost kojom bi se omogućio razvoj i teorijska elaboracija ovog problema sa interdiscipliniranog stajališta. Ravnotežu između integracije i nezavisnosti je teško postići u praksi. Pored silne želje za postizanjem i jednog i drugog, ipak se vidi težnja ka jednom od toga. Te dve tendencije imaju i svoj hronološki sled. Prva tendencija je da ženske studije budu nezavisna disciplina i ona je hronološki starija od druge. Ona se sastoji od insistiranja da ženske studije budu “borbeno sredstvo” podizanja svesti žena. Ta tendencija krajem 70.-ih godina ima sve manje pristalica. Razlog tome je što insistiranje na odvojenosti gubi svoju pređašnju opravdanost i funkcionalnost. Druga tendencija su pristalice ženskih studija u postojeće discipline. Sarah Hoagland smatra da bi za delotvornost tečajevi ženskih studija trebali biti u poziciji da se suprotstavljaju tradiciji, a ne da od nje budu ignorisani. Da bi ženske studije bile moguće bilo je neophodno da problem položaja žene i odnosa polova prestane da bude mali deo velikih problema.

Žena svoj jedini vid opstanka vidi u porodici i bivajući sprečena da ispituje vlastite utopijske mogućnosti, ostaje u autoritetu postojećeg, jača ga i podržava. Porodica u građanskom društvu omogućava održavanje i obnavljanje svih ostvarenih ljudskih odnosa i jedino “nepodnošljivost čini podnošljivom”. Savremeni ženski pokret i njegova teorijska misao u usponu koja želi temeljno preispitati korene podređenosti žene i nametnutog joj biološkog i porodičnog identiteta, otvorili su nove prostore analizi društvenih protivrečnosti. Otkrivaju se dosad neprimećeni i nebitni oblici dominacije i eksploatacije žene - u jeziku u kojem se smisaono i gramatički ogleda dominacija muškarca nad pojmovnim svetom. Analiziraju se patrijarhalne vrednosti, stereotipi i predrasude, odgoj kojim polovi dobijaju bitno neravnopravne i lažno komplenantarne identitete i sklonosti, razgrađuje se romantična mitologija koja uzdiže žensko, ali pri tome zapravo potvrđuje njenu neslobodu u ograničenoj i razoružanoj auri. U svakodnevici našeg još vitalnog patrijarhalnog mentaliteta događa se da se ovaj splet za njega ranjivih pitanja pretvara u “bauk feminizma” i onda tumači već poznatim seksističim tezama o tipično ženskoj sklonosti prema preterivanju, a pri tome se lagano zamagljuje problem i žena i dalje ostaje na svom mjestu.